KOJE JE ŠKOLE (IZ)UČIO ILIJA VUČETIĆ IZ VELIKE

  Poodavno sam na stranicama ovog portala objavio potpunu biografiju znamenitog Veličanina Ilije Vučetića,konačno otklanjajući sva nagađanja o njegovim osnovnim biografskim podacima.Ukratko,Ilija Vučetić zvani Čiča je rođen u Velici 28.jula 1854.gdine,a umro 19.oktobra 1922.godine u Skoplju.Ovo su zvanični podaci o ovom prvom školovanom Veličaninu,preuzeti iz Arhiva Srbije,što sam ranije objavio na ovom portalu u tekstu O biografiji Ilije Vučetića(još jednom).

VELIČKA REPUBLIKA I FRANCUSKI KONZULI U SKADRU

     “Neprekidno izloženi turskom nasilju,nemajući drugog izlaza,šestorica veličkih prvaka, predvođeni popom Dmitrom Popovićem pošli su krajem 1850.godine u Skadar da zatraže pomoć Francuske,koja je imala veliki uticaj kod velikih sila.Prvo su posjetili ruskog konzula,koji je obećao intervenciju  u dobijanju francuske zaštite”.Ovo je izvod iz knjige dr Marka Kneževića-Velika i Novšiće,koji zapisuje tekst o značajnom događanju iz prošlosti Velike.Autor će,dalje naglasiti,kako je delegacija Veličana pri povratku u Veliku imala veliko slavlje[1].Mora se priznati,da tekst djeluje nadahnuto,a posebno imajući u vidu tako značajan događaj za jedno siromašno selo na krajnjem sjeveroistoku današnje Crne Gore.Ovako važan događaj se istina ne potkrepljuje nekim dokumentom,već se autor poziva na djelo drugog Veličanina,koji takođe ne koristi  niti saopštava pisane izvore koje je koristio.

Narodna kazivanja o raznim vjerovanjima i običajima su oduvijek bila značajni izvor za proučavanje kulturnog nasleđa jednog naroda.Svjedočenja savremenika o raznim vjerskim običajima i njihovom obilježavanju,zajedno sa pisanom građom doprinose rasvjetljavanju mnogih nepoznanica oko  porijekla i običaja određenih etničkih zajednica,ali i o njihovom trajanju.Posebno je značajno ispratiti običaje i u prostorima odakle su se odvijale migracije stanovništva u novonaseljene krajeve.Pomjeranjem stanovništva,određena etničke cjeline su sa sobom nosile običaje,navike,određene jezičke termine,toponime i drugo.Naseljavanjem na nova područja novodoseljenici su dugo istrajavali u čuvanju svojih običaja,a posebno ako je na novonaseljenom prostoru zatečen mali broj starosjedioca.Takav je,zapravo,bio i slučaj u selu Velika ispod Čakora,kada su početkom XVIII vijeka taj prostor počeli naseljavati Šaljani iz sjeverne Albanije.

     Pišući o porijeklu Kuča vojvoda Marko Miljanov je zabilježio neka od predanja nudeći dio odgovora na ovo pitanje,ali kao mudar čovjek ostavi istraživačima da ipak  „treba o tome viđeti šta pišu Grci i Rimljani“.Upravo,slijedeći njegova razmišljanja, želio sam saznati šta pišu „Grci i Rimljani“(ali početkom XX vijeka i domaći autori na prostoru Jugoslavije) o slavi kao porodičnom prazniku,sa osvrtom na njeno porijeklo i ritual koji je pratio.Viđenje Grka i Rimljana će biti interpretirano kroz radove balkanskih istoričara,etnologa,antropogeografa i drugih istraživača.

Tragajući za dokumentima iz prošlosti Velike,naišao  sam  na niz interesantih dokumenata o njenom užem i širem okruženju.Impozantan je broj stranih istraživača koji su ostavljali pisane tragove o ovom kraju.Na spisku istraživača od prije 185 godina se pojavljuju  imena francuskih,njemačkih,austrijskih,engleskih,italijanskih profesora univerziteta koji su u ove krajeve stizali kao poznati geolozi,geografi,etnolozi i načnici drugih naučnih profila i interesovanja.

PROPUTOVANJE BRAČNOG PARA GORDON KROZ VELIKU 1915.godine

Veliki je broj putopisaca i drugih namjernika koji su proputovali kroz Veliku,prelazeći čakorski prevoj i pri tom ostavljajući zapise koji će svjedočiti o njihovim doživljajima,ali koji će ostaviti i svjedočanstva o selu Velika i stanovništvu ovog podčakorskog naselja.Na ovom portalu posjetioci imaju priliku(možda po prvi put) da pročitaju kratki opis bračnog para Gordon[1],koji su na putu iz Podgorice,preko Lijeve Rijeke,Mateševa,Trešnjevika i Andrijevice nastavili svoj put prema Peći preko Velike i Čakora. U knjizi THE LUCK OF THIRTEEN [2]ovaj bračni par početkom novembra 1915.godine opisuje svoje doživljaje na ovom dijelu puta.Dvoje engleskih humanitaraca su bili članovi engleske kraljevske bolnice,kao dobrovoljci koji su pošli da pomognu vojnicima i civilima na putu povlačenja srpske vojske preko Čakora prema Albaniji 1915.godine.Njihovo putešestvije uz Veliku,pa dalje prema Peći je išlo u susret tim stradalnicima.Načelnik te dobrovoljačko-volonterske medicinske misije je bio dr Berry James.Misija je bila formirana od ljekara,medicinskih sestara i raznih volontera.Beri Džems (Berry James)[3] je takođe ostavio pisani trag o svojoj ulozi tokom odstupanja srpske vojske 1915.godine.Iz njegove knjige se zapaža da je pratio odstupanje srpske vojske trasom Novi Pazar,Sjenica,Rožaje,Berane,Andrijevica i dalje preko Trešnjevika za Podgoricu (nije prolazio preko Čakora,kako zapisuju neki hroničari gornjeg Polimlja).

Naziv naselja Murina nastao je najvjerovatnije početkom XVIII vijeka.U dostupnim dokumentima prije ovog perioda ime naselja se ne pominje.Ime Murina ne nalazimo u Banjskim i Dečanskim hrisovuljama,niti se pominje u drugim dostupnim dokumentima prije početka XVIII vijeka.U popisu stanovništva u Skadarskom sandžakatu od 1485.godine nema pomena ovog naselja,niti je ovaj topomin zapisan u putopisu Evlije Čelebije ili Maria Bolice,koji su dolinom Lima proputovali početkom XVII vijeka.Neutemeljenaja (ili bolje reći potpuno netačna) su tvrđenja nekih veličkih hroničara da Mario (Marin ili Marijan) Bolica u svojim zapisima pominje selo Velika niti broj stanovnika ovog naselja.