O NASTANKU IMENA PROKLETIJE

Piše:Marko Jokić

Tragajući za dokumentima iz prošlosti Velike,naišao  sam  na niz interesantih dokumenata o njenom užem i širem okruženju.Impozantan je broj stranih istraživača koji su ostavljali pisane tragove o ovom kraju.Na spisku istraživača od prije 185 godina se pojavljuju  imena francuskih,njemačkih,austrijskih,engleskih,italijanskih profesora univerziteta koji su u ove krajeve stizali kao poznati geolozi,geografi,etnolozi i načnici drugih naučnih profila i interesovanja.

Jedan od takvih istraživača je i francuski geolog,geograf,etnolog Auguste Viquesnel,koji je svoja studijska putovanja usmjerio prema Srbiji,Grčkoj,Bugarskoj i Albaniji.Prvo njegovo putovanje sa znamenitim francuskim geologom Ami Bueom je imao još 1836.godine,kada su posjetili Srbiju,Makedoniju i Bugarsku o čemu su ostavili pisani trag u obimnoj studiji La Turquie  d’Europe,objavljene na francuskom jeziku 1840.godine.Nakon ovog putovanja Viquesnel će 1838.godine krenuti u novu naučnu avanturu,kada je posjetio Srbiju,Bosnu,Makedoniju i Albaniju.

U francuskom časopisu Journal dun vojage[1] 1842.godine Viquesnel je objavio svoja naučna istraživanja,ostavljajući nam nekoliko dragocjenih pisanih dokumenata u svom naučnom radu.Tako ćemo saznati da su nam neki lokalni geografi plasirali apsolutno netačne informacije o nastanku imena Prokletije.Jedan od njih je bio i univerzitetski profesor,tvrdeći da je ime Prokletije prvi put zapisao(tj.dao naziv ovom planinskom vijencu) poznati srpski i evropski  geograf Jovan Cvijić.Moja traganja za prošlošću Velike su me sasvim slučajno dovela do saznanja koje apsolutno pobija takvu tvrdnju,jer naziv Prokletia (upravo ovako zapisan) se pojavio još 1842.godine u radu Viquesnela u  navedenom časopisu.Logično je,da je ovaj istraživač ovakav naziv zabilježio upravo 1838.godine kada je boravio na Prokletijama.Inače,naziv ovog planinskog vijenca je ranije poznat u pisanim tragovima kao Bjeshkët e Nemuna (albanski naziv,prevedeno:Proklete planine),dok su italijanski,njemački i austrijski istraživači koristili (uglavnom) i naziv Albanske Alpi.Ovaj izvor nam otklanja sve dileme,jer Jovan Cvijić se rodio tek 1865.godine,a naziv je nastao (makar u pisanom dokumentu) 1842.godine,ako ne i ranije.Veliki srpski naučnik,univerzitetski profesor i akademik Cvijić je tek 1889.godine upisao studije geografije u Beču(prethodno je završio Veliku školu,prirodno-matematičkog smjera u Beogradu 1888.godine,punih 47 godina nakon pojavljivanja imena Prokletije u francuskom časopisu).Istina,Cvijić kao izuzetno nadaren,tada mladi srpski istraživač je govorio  tri strana jezika (jedan od njih je francuski jezik),te mu je bilo olakšano čitanje djela velikih evropskih geologa,geografa,etnologa i istoričara.Bez sumnje,na njega je mogao imati veliki uticaj i Jovan M.Žujović,francuski đak,koji je 1893. godine objavio i prvu knjigu  na srpskom jeziku-Geologija Srbije[2].Inače,Žujović je postao srpski akademik kao veoma mlad(biran  je za srpskog akademika prilikom formiranja ove Akademije),a kasnije će biti izabran i za predsjednika Srpske kraljevske akademije.Iz Žujovićeve knjige Geologija Srbije se zapaža da je bio veoma dobro upoznat sa istraživanjima francuskih i njemačkih geografa,geologa i istoričara.U svojoj knjizi citira francuske geologe i ovdje navedeni Jornal.

Viquesnel nam otkriva i trasu svog putovanja „kroz Albaniju“ od Rožaja prema Mokri,niz Veliku  i dalje prema Gusinju.U tom njegovom zapisu stoji da je putovao od Rožaja,preko Završa(mjesto u blizini Rožaja-prim.M.J) i Zakamena,dalje prema Cmiljevici,pa Mokri,odakle se uputio prema Velici,a zatim pored Lima otputovao za Plav,pa preko Martinovića za Gusinje.Ukupno putovanje od Rožaja do Gusinja je trajalo 11h i 30minuta.

Isječak sa stranice 105 pomenutog časpisa na kojem se vidi trasa puta ovog naučnika od Rožaja do Gusinja,preko Cmiljevice,Mokre i Velike

U njegovom radu se pominju i Trojan,Visitor,Dolja,Vrulja,Grnčar,Rikavac i Prokletia.

Ime Prokletia se pojavljuje na nekoliko stranica  u  navedenom časopisu.Tako npr.bilježimo ovo ime na stranama 108,110,111,112 i 118.Evo isječaka sa tih stranica:

Isječak iz knjge strana 108

Isječak iz knjige,str.110

Isječak iz knjige,str.111

Isječak iz knjige,str.112

                                  Isječak iz knjige,gdje je autor zabilježio da se Cmiljevica i Mokra nallaze u sastavu Albanije

Ovaj francuski geolog je u svom radu (na kraju) ostavio i mapu dijela Balkanskog poluostrva kojim je proputovao,a koju je uradio nakon povratka u Francusku.Na mapi je evidentirao i Veliku.

Mapa Viquesnela,nastala nakon istraživanja 1838.godine,objavljena 1842.godine u navedenom časopisu

Putovanje je nastavio dalje od Vusanja preko prevoja Pećki put na Prokletijama,a zatim preko Šalje se uputio na Škrelje,Kopljik i Skadar.

I na kraju,vjerujući da treba razbiti  zablude i zapise temeljiti na pouzdanim izvorima,ovo moje saznanje sam želio podijeliti sa jednim geografom iz Gornjeg Polimlja,ali sam na veliko iznenađenje s druge strane dobio pitanje.”Ada,ima li koja riječ naša?”.Ovom pitanju ne treba davati poseban značaj,ako je naravno dobronamjerno.Nama je očigledno sve stvoreno tek od nas,kao da ranije nije postojalo i naučnika i nepismenih čobana i zemljoposjednika koji su ostavili velike tragove u našoj duhovnoj i materijalnoj kulturi.

NAPOMENA:U skladu sa Zakonom o autorskim pravima (Službeni list CG,br.37/2011 i br.53/2016)  nije dozvoljeno preuzimanje i objavljivanje ovog teksta ili njegovih djelova bez saglasnosti autora.

[1]  A.Viquesnel,Journal d’un vozage dans la Turquie d’Europe ,Memoires Societe geologique de France,1842.,Tom V,prvi dio

[2] A.Viquesnel,Journal d’un vozage dans la Turquie d’Europe ,Memoires Societe geologique de France,1842.,Tom V,prvi dio (Upravo ovako ovo djelo navodi Jovan Žujović u svojoj knjizi Geologija Srbije,1893.g)