VELIKA UBRZANO NESTAJE

Prema predviđanjima, 2025 godine, umjesto sdašnjih 365, Velika će imati 189. stanovnika. Inače, i do sada je trend njihvog “nestanka” najveći u Opštini Plav, a vjerovatno i u Crnoj Gori – iznosi 72,45 odsto.
Budućnost sela i Veličana je u svemu još sumornija. Na to ukazuje i Prostorni plan Opštine Plav, koji je ( po plaćenoj naružbi,) uradila podgorička firma Montenegroprojet . Po tom dokumentu, glavni razvojni potencijali naznačeni su u baš u Plavu i Gusinju, odnosno u blizini tih mjesta. Na prvom mjestu potenciraju se navodne šanse u turizmu, i to (osim one baruštine koju neki nazivaju jezerom) planine Visitor i Bogićevica. Neke sela (Murina, Ržanica, Novšiće) pominju se kao destinacije za gajenje i otkup (ili preradu) poljoprivredenih proizvoda, ili za podizanje manjih (uglavnom drvoprerađivačkih) kapaciteta…
Velika skoro da se i ne pominje. Čak ni njeni resursi za razvoj poljoprivrede, stočarstva i sl. Osim što se šume Veličana i daje predviđaju za eksplataciju (pljačku), notirana je i mogućnost izgradnje male hidroelektrane, sa branom kod Lima, a što bi začilo potapanje najplodnijeg dijela sela (ili ubijanje vola za šaku džigerice); koliko je poznato, zainteresovani investitiri traže prilike za podizanje manjih, protočnih hodroelktarana, ali se ni u tom kontekstu ne ukazuje ni na jednu pritoku Veličke rijeke, iako su neka najnovija mjerenja izdašnosti njihvog vodotoka pokazala dobre rezultate…
Čakor se samo “stidljivo” naznačava, i to kao poslednja (rezervna) varijanta za razvoj turizma, iako je i laiku jasno da se Visitor i Babino polje (dok veći dio Bogićevice pripada Kosovu) ni po čemu ne mogu porediti sa Čakorom i njegovim platoom (od Mokre, Vaganice, Lijepog dola, Ravnog brda, prema Hridskom jezeru itd).Bez imalo pristranosti valja istaći da, uprkos tome što i druge planinske destinacije u susjedstvu i na Balkanu nude svoje potencijale za investicije, Čakor još nje valjano otkriven i da ima prednosti (iako bi bilo nekih problema koji bi se mogli javiti prilkom izgradnje smještajnih kapaciteta, kao što je to, na primjer, sa vodom za piće…). Ali, i kada se ovdje Čakor, kako-tako notira, to je urađeno samo frazama – nekakv vizintorski centar i etno katuni, lovni zabrani i sl.
Naravno, poznata je činjenica da su i ovakvi plalnovi samo spisak pustih želja, pa tako ni ovaj ne sugeriše i kada bi se njegov (i ovakav kakav jeste) sadržaj trebalo realizovati i za čije novce. Ali, ni ono (jadno) što u njemu piše, a što se odnosi na Veliku i Veličane, nije baš onako kako se ushićeno hvališu velički “eksperti”. U pitanju su opšta mjesta (fraze) prisutne u gotovo svim sličnim dokumentima, za sve crnogorske opštine na sjeveru.
U svakom slučaju, kada bude usvojen, ovaj dokument će urediti samo pravno-administrativni osnov za eventualna ulaganja. Ostaje teži i praktični dio posla: da se za realizaciju optimističkih, ali i realnih ideja (pa i onih koje ovdje nijesu bliže naznačene), o kojima sanja svaki Veličanin, a što je uslov njihovog ovdašnjeg opstanka, i to direkno i konkretno, zainteresuju investitori. Prije svega, inostrani, jer ih u Crnoj Gori, bar za sada, nema a sama država je prestala da ulaže i u gradnju turističkih objekata. Zato, umjesto hvalisanja da je učinjeno “čudo neviđeno”, trebalo bi sačiniti detajnije prospekte i imati bolji markenting (Velike), pa sačekati da prođe ekonomsko-investiciona kriza, i (u okviru institucija države Crne Gore) vidjeti šta bi se moglo „izvući“ od nekih dosadašnjih kontakta sa potencijalnim ulagačima iz Slovenije, Češke i još nekih zemalja, a moguće je da će biti i drugih. Jer, na žalost, do sada nije bilo ni pomena Čakora od onoga ko je trabalo da (i) na ovom prostoru razvija turizam i drugo privređivanje – a to je, na prvom mjestu, Opština Plav i njeni (svi redom) funkcioneri. Nije realno očekivati tu brigu ni u nastavku. Kako se vidi (što je i razumljivo), Plavljani turističko-investicionom tržištu nude ono što je bliže njima -sve dok Veličani ne nestanu…
Na kraju evo i sva tri scenarija razvoja Opštine Plav, koja se nalaze na zvaničnom sajtu Montenegroprojekta. Prema izjavi, koju je ovom portalu dala glavni projektant Jadranka Popović, inovirani su i nakon nedavne javne prezentacije u Plavu.

SCENARIO A
Korak po korak “Step by step“

ZONA A-Plavsko-gusinjski terminalni basen
Podzona A1-Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
– Privreda-Fabrika vode, van zone SP i zone zaštite vodoizvorišta.
– izgradnja mHE Grlja.
Podzona A2- Plavsko-Gusinjska kotlina
– Plav-nema proširenja naselja prema jezeru.
– Pounjavanje urbanim sadržajima.
Zaštićeno područje -Spomenik prirode “Plavsko jezero“-P~459ha.
Poljoprivreda i vodoprivreda-
– Organizacija poljoprivredne proizvodnje od gnanice sa Albanijom do SP“Plavsko jezero“
– Povećanje oraničkih površina sa oko 400ha na oko 1700ha.
Turizam-.
– Aktiviranje postojećeih hotela.
– Privreda
– Aktiviranje postojećih pogona.
Drvoprerada-
o Primarni nivo (pilane)
o Sekundarni nivo- Kruševo,Gusinje, Plav.
o Finalni nivo Plav(Brezojevica)
ZONA B-Dolina Lima-Gornje polimlje
– Murino- proširena granica urbanog naselja sa oko 47ha na 68ha.
Poljoprivreda
– Otkup i distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u Murinu, Novšiće.
Turizam-
– Izgradnja kampova.
– Privreda
– Mala i srednja preduzeća.
– Aktiviranje postojećih pogona.
Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane),
o sekundarni nivo- Murino, G.Rženica.-
ZONA C- Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
Podzona C1 – Zaštitni (buffer) zona NP“Prokletije“
– Turizam-Seoski i eko turizam.-
Podzona C2- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
Turizam- seoski, eko katuni , planinarski domovi, izetište Plava Podzona C3- Urbano područje
– Rezervne zone za proširenje urbanog područja Plava.
– Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane),
ZONA D-Visitor
Podzona D1 -Posebni rezervat prirode “Visitorsko jezero“
– Zaštićeno područje-
– Posebni rezervat prirode “Visitorsko jezero“-P=1.814ha.
– Strogo zaštićeni eko sistem.
– Turizam (planinarenje, montebajk, naučni turizam).
Podzona D2- Planinski venac Visitor/Greben/Goleš
– Prostire se iznad kote 1000mnm u pravcu magistralnog, regionalnog puta i lokalnog puta, od granice opštine sa Andrijevicom do granice sa Albanijom, pa sve do granice Posebnog rezervata prirode
— Turizam-Aktiviranje katuna, izgradnja puteva do katuna i u okviru postoječih moguća organizacija tzv. Eko-katuna.
Podzona D3- Podnožje Visitora
– Prostire se iznad magistralnog, regionalnog puta i lokalnog puta, od granice opštine sa Andrijevicom do granice sa Albanijom, pa sve do kote 1000mnm prema Visitoru.
– Poljoprivreda- Organska poljoprivreda-voćarstvo, ratarstvo,stočarstvo.
– Očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu.
– Turizam-seoski turizam.
– Privreda-Uz regionalni put mogu se graditi poslovni i privredni objekti –čiste djelatnosti.
– Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane)
o sekundarni nivo- Pepiće.
– Stanovanje-Stambena gradnja na višim kotama na donjoj šumskoj granici,
– Povezivanje sa susjednom opštinom Andrijevica (Kuti i Zeletin) i turističkim sadržajima na Visitoru.

ZONA E-Staračko-zavojska zona
Podzona E1- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
– Turizam-zimski, seoski, planinarenje, pješačenje, biciklizam i td.
– Izrada studije za provjeru skijaškog centara „Bogićevica“.
– Povezivanje Bogićevice sa Plavom sa jedne strane i Čakorom sa druge strane.

Podzona E2- Staračko-zavojska zona
– Zaštićeno područje -Zaštićeno stanište- šume molike na Starcu P= 122ha
– Šumarstvo-Privredne šume.
Turizam zimski, lovni, seoski, naučni,eko katuni.
– Čakor-turistički vizitorski centar.
Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane)
o sekundarni nivo- Velika.

SCENARIO B
Zeleno- plavi “WILD BEAUTY“

ZONA A-Plavsko-gusinjski terminalni basen
Podzona A1-Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
– Privreda-Fabrika vode, izgradnja van zone A1.
Podzona A2- Plavsko-Gusinjska kotlina
– Plav-nema proširenja naselja prema jezeru.
– Pounjavanje urbanim sadržajima.
– Zaštićena područja -Spomenik prirode “Plavsko jezero sa plavnim livadama“-IBA područje(medjunarodno znaĉajna podruĉja za ptice)-P~1.193ha.
– Poljoprivreda i vodoprivreda-
– Organizovanje poljoprivredne proizvodnje uz Grnčar-od granice sa Albanijom do Gusinja i uz atare sela Kolenovići, Kruševo, Višnjevo.
– Povećanje površina pod oranicama sa oko 400ha na oko 1000ha.
Turizam-
– Aktiviranje postojećeg hotela
– Izgradnja hotela od 4*-5*-Plav i Gusinje.
– Ispitivanje mogućnosti izgradnje žičare i izgradnja žičare od Plava do Visitora.
– Privreda
– Aktiviranje postojećih pogona.
— Drvoprerada-
o Primarni nivo (pilane)
o Sekundarni nivo- Kruševo, Plav.
o Finalni nivo Plav(Brezojevica)
ZONA B-Dolina Lima-Gornje polimlje
– Murino- proširena granica urbanog naselja sa oko 47ha na 68ha.
– Poljoprivreda
– Otkup i distribucija poljoprivrednih proizvoda u Murini, Novšiće.
– Zaštita prirode
– Očuvanje toka Lima, zabrana izgradnje objekata na udaljenosti od 25m od korita rijeke, zabrana eksploatacije-šljunka-IPA-stanište (medjunarodno znaĉajna podruĉja za biljke).
– Turizam-
– Izgradnja hotela ili motela u Murini -3* i više.
– Turistički i pristupni punkt za RP-Visitor u Murini.
— Privreda
– Mala i srednja preduzeća.
– Aktiviranje postojećih pogona.
— Drvoprerada.
o primarni nivo (pilane),
o sekundarni nivo- Murino i G. Rženica.
ZONA C- Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
Podzona C1 – Zaštitni (buffer) zona NP“Prokletije“
– Turizam- Seoski i eko turizam.
Podzona C2- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
Turizam-seoski, eko katuni , planinarski domovi, izetište Plava.
Podzona C3- Urbano područje
– Rezervne zone za proširenje urbanog područja Plava.
– Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane),
ZONA D-Visitor
Podzona D1 – Regionalni park prirode “Visitor“
– Zaštićeno područje-
– Regionalni park prirode “Visitor“ sa posebnim rezervatom prirode “Visitorsko jezero“-P=7.174ha
– Veza sa Zeletinom za formiranje RP ili Parka prirode „Visitor sa Zeletinom“
Poljoprivreda-stočarstvo, kontrolisana eksploatacija ljekovitog bilja i šumskih plodova,
– Šumarstvo-Prioritet pošumljavanje,
– Šume privredne-kontrolisno upravljanje u zahvatu Regionalnog parka.
Turizam- (planinarenje, montebajk, naučni turizam, avanturistički, ekstremni sportovi).
– Aktiviranje katuna, eko-katuni i izgradnja i rekonstrukcija planinarskih domova,
– Izrada studije i preispitivanje izgradnje žičare od Visitorskog jezera do Plavskog jezera.
Podzona D2- Podnožje Visitora
Prostire se iznad magistralnog, regionalnog puta i lokalnog puta, od granice opštine sa Andrijevicom do granice sa Albanijom, pa sve do kote 1000mnm prema Visitoru.
– Turizam-seoski, u okviru seoskih domaćinstava.
– Povezivanje sa susjednom opštinom Andrijevica (Kuti i Zeletin) i turističkim sadržajima na Visitoru.
– Turistički i pristupni punkt za RP-Visitor u Dosuđu.
– Privreda-uz regionalni put mogu se graditi poslovni i privredni objekti –čiste djelatnosti.
Stanovanje-Stambena gradnja u ruralnim područijima, na višim kotama atara, odnosno na donjoj šumskoj granici, radi očuvanja poljoprivrednog zemljišta.
ZONA E-Staračko-zavojska zona
Podzona E1- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
– Turizam- seoski, planinarenje, pješačenje, biciklizam i td. Podzona E2- Staračko-zavojska zona
– Zaštićeno područje – Zaštićeno stanište šume molike Babino gora na Starcu
– P= 1053ha,
– Zaštita vodoizvorišta-Pećke Bistrice.
Šumarstvo- Strogo kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za planski perod, do revitalizacije šumskog fonda.
– Turizam zimski- skijaški, lovni, seoski, naučni, eko katuni.
– Čakor-turistički, skijaški i vizitorski centar.
– Povezivanje Čakora sa NP i Plavom.
– Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane)

SCENARIO C
Ubrzanog razvoja

ZONA A-Plavsko-gusinjski terminalni basen
Podzona A1-Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
– Privreda-Fabrika vode, van zone SP i zone zaštite vodoizvorišta.
– izgradnja mHE Grlja.
Podzona A2- Plavsko-Gusinjska kotlina
– Plav-nema proširenja naselja prema jezeru.
– Širenje naselja i urban. razrade prema zoni C3.
– Zaštićena područja -Spomenik prirode “Plavsko jezero“-P~459ha.
Poljoprivreda i vodoprivreda-
– Organizovanje poljoprivredne proizvodnje od granice Albanije do Akvatorija Plavskog jezera.
– Povećanje površina pod oranicama sa oko 400ha na oko 1500ha.
Turizam-
– Aktiviranje postojećeg hotela.
– Izgradnja hotela od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima.
– Ispitivanje mogućnosti izgradnje žičara Izgradnja žičare od Plava do Visitora i od Plava prema Kofiljači.
– Privreda-
– Aktiviranje postojećih pogona i nova privredna zona
o Privredna i poslovna zona duž regionalnog puta prema Albaniji (od granice sa Albanijom do SP“Plavsko Jezero“ ).
– Drvoprerada-
o Primarni nivo (pilane)
o Sekundarni nivo- Kruševo,Gusinje, Plav.
o Finalni nivo Plav(Brezojevica)
o Fabrike za preradu biomase-Plav(Brezojevica) ili organizovano skladištenje za medjuopštinsku saradnju u pogledu prerade biomase.
ZONA B-Dolina Lima-Gornje polimlje
– Murino- proširena granica urbanog naselja sa oko 47ha na 68ha.
– Poljoprivreda-Otkup, distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u Murini, Novšiće i G. Rženica
– Turizam-
– Izgradnja hotela, motela, kampova- Murino, srednje kategorije ( 3* i više),
– Izgradnja mosta preko Lima kao replika mosta koji je bio pre bombardovanja Murine, koji bi imao istorijsko-spomenički karakter.
– Turistički i pristupni punkt za RP-Visitor u Murini.
— Privreda- Privredna zona-Privredna i poslovna zona sa lijeve strane magistralnog i regionalnog puta od granice opštine sa Andrijevicom do granice GUP-Plav. Moguća izgradnja poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih ojekata.
Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane),
o sekundarni nivo-Murino i G. Rženica.
o Fabrike za preradu biomase –Murino ili G.Rženica, Novšiće ili u okviru privredne zone, ili organizovano skladištenje za medjuopštinsku saradnju u pogledu prerade biomase.
ZONA C- Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
Podzona C1 – Zaštitni (buffer) zona NP“Prokletije“
– Turizam-Seoski, eko i zdravstveni turizam.
– Zdravstveni turizam-rehabilitacioni centri-vazdušna banja.
Podzona C2- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
– Funkcionalna veza za urbanim područjem.
Turizam-Izletišta, skijališta.
– Izgradnja žičare i punkta Plav-Kofiljača.
Podzona C3- Urbano područje
– Proširenje urbanog područja Plava.
– Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane),
o sekundarni nivo- proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče , lamperija, brodski pod i sl.)-područije Bogajića.
ZONA D-Visitor
Podzona D1 – Regionalni park prirode “Visitor“
– Zaštićeno područje-
– Regionalni park prirode “Visitor“ sa Posebnim rezervatom prirode “Visitorsko jezero“-P=4.203ha.
– Veza sa Zeletinom za formiranje RP ili Parka prirode „Visitor sa Zeletinom“
– Poljoprivreda-stočarstvo, kontrolisana eksploatacija ljekovitog bilja i šumskih plodova,
Šumarstvo-Prioritet pošumljavanje,
– Šume privredne-kontrolisno upravljanje u zahvatu Regionalnog parka.
Turizam (planinarenje, montebajk, avanturistički, ekstremni sportovi, naučni turizam).
– Aktiviranje katuna i mogućnost razvoja eko-katuna kao turističke ponude parka.
– Izgradnja ili rekonstrukcija planinarskih kuća.
– Izgradnja žičare od Visitorskog jezera do Plavskog jezera.
Podzona D2- Planinski venac Visitor/Greben/Goleš
– Prostire se iznad magistralnog, regionalnog puta i lokalnog puta, od granice opštine sa Andrijevicom do granice sa Albanijom, pa sve do kote 1500mnm prema Visitoru.
– Turizam-Povezivanje sa susjednom opštinom Andrijevica (Kuti i Zeletin.) I turističkim sadržajima na Visitoru.
– Aktiviranje katuna, izgradnja puteva do katuna i u okviru postoječih moguća organizacija tzv. Eko-katuna.
– Privreda-Uz regionalni put mogu se graditi poslovni i privredni objekti –čiste djelatnosti u pojasu od 50m iznad saobraćajnice prema Visitoru.
– Izgradnja mHE-Murinska rijeka.
– Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane),
o sekundarni nivo- Pepiće, Martinići.
– Stanovanje-Moguća je stambena gradnja u ruralnim područijima, na višim kotama atara, odnosno na donjoj šumskoj granici, radi očuvanja poljoprivrednog zemljišta.

ZONA E-Staračko-zavojska zona
Podzona E1- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“
– Turizam-zimski-skijaški, seoski, planinarenje, pješačenje, biciklizam i td.
– Skijaški centar „Bogićevica“- hoteli od 4*-5*.
– Povezivanje Bogićevice sa Plavom sa jedne strane i Čakorom sa druge strane.
Podzona E2- Staračko-zavojska zona
– Zaštićeno područje – Zaštićeno stanište šume molike na Starcu P= 122ha,
– Zaštita vodoizvorišta-Pećke Bistrice.
– Šumarstvo-Privredne šume.
– Turizam-zimski- skijaški, lovni, seoski, naučni, eko katuni, avanturistički i ekstremni sportovi.
– Čakor-turistički centar-hoteli od 4*-5*, vizitorski centar, naučni i td.
– Skijaški i turistički centar Čakor treba da poveže turističke motive Čakor-Starac-Bjeluha-Planinica, a zatim preko zimskog turističkog centra Bogićevica sa NP „Prokletije“ i Plavom.
– Mogućnost izgradnje žičare Velika-Čakor, Čakor-Brežlja i Lijeva rijeka-Brežlja.
Privreda
– Izgradnja mHE-Velička rijeka,
– Ispitivanje hidropotencijala Bistrice i Rženičke rijeke za dobijanje obnovljivih izvora energije, ali i ispitivanje mogućnosti izgradnje vjetroelektrane na Čakoru I Vaganičkom brdu.
– Drvoprerada-
o primarni nivo (pilane)
o sekundarnog nivoa-Velika,
– Auto put-Auto put će neminovno da presječe ovu zonu na dvije cjeline. Daće se smjernice za nesmetanu migraciju ljudi i životinja, zaštitu od negativnih uticaja na okolinu i korišćenje najnačajnijih prirodnih potencijala.(Koridor 4 km,planska dokumentacija).

One thought on “VELIKA UBRZANO NESTAJE

  1. Nijesam detaljno analizirao sve ove scenarije Prostornog plana. Na prvi pogled uočavaju se brojne gluposti. Na primjer,izgradnja mini HE u kanjonu Grlje, status Plavsmkog jezera kao spomenika prirode, zabrana gradnje objekata u obalskom pojasu Lima od 25 m. Kanjon Grlje sa 5 vodopada jedinstvena je prirodna atrakcija i glavno izletište u plavskoj turističkoj destinaciji. Umjesto projekta za HE Grlja treba uraditi projekat turističkog uređenja kanjona i u cilju turističke valorizacije kanjona taj projekat realizovati. Potpuno je opravdano protivljenje Albanaca iz Vusanja da se kanjon koristi u hidroenergetske svrhe. To korišćenje nebi dalo nikakve efekte jer se u uskom kanjonskom usjeku nebi mogla napraviti nikakva akumulacija, a osim toga rijeka Skakavica koja se kroz kanjon zove Grlja presušuje u toku jako sušnih ljeta.
    Prošla su vremena kada je Plavsko jezero predstavljalo spomenik prirode. Danas je ono u jednoj od poslednjih faza odumiranja. Niko ne ppokazuje interes za njegovo spasavanje i zaštitu, a hoće da razvijaju jezerski turizam. Jezero je zagađeno otpadnim vodama iz Plava i Gusinja, na njegovim obalama cvjeta divlja gradnja, obalski pojas uzurpiran od privatnika, riblji fond doveden do biološkog minimuma. Što se tiče zabrane gradnje uz obale Lima tu se mnogo kasni. Na Limskom mostu kod Plava podignuti su prrivatni objekti neposredno uz obalu. U Murini je obnovljana prodavnica na Mostu, gdje su poginula djeca u NATO bombardovanju, ali je zabranjena dogradnja.
    Interesantno je napomenuti da su sastavljači nacrta Prostornog plana potpuno ignotrisali sve ranije planove pa i raniji Prostorni plan koji je bio, možda, bolji. Takođe je ignorisana Strategija razvoja turizma opštine Plav do 2020. godine, Nije uzet u obzir ni Program integralnog razvoja crnogorskih Prokletija kojim je u Murini i Velici predviđena izgradnja smještajnih objekata sa 150 ležaja.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *